Positieve Jeugdzorg JOP: Luisteren naar jonge ouders zonder vooroordelen

Simone Knops ontwikkelde Positieve Jeugdzorg in 2022 ontwikkeld op basis van wetenschappelijk onderzoek. Ze onderzocht hoe het jeugdzorgstelsel op een positievere manier kon worden ingericht. Haar onderzoek richtte zich ook op veerkracht en de persoonlijke eigenschappen die hierop van invloed zijn, zoals optimisme, zelfvertrouwen en zelfliefde. Op dinsdag 18 maart vond in het Royal Theater in Heerlen de tweede editie van de conferentie Positieve Jeugdzorg JOP plaats. Dit evenement werd georganiseerd door gemeente Heerlen in samenwerking met het lectoraat Sociale Integratie van Zuyd Hogeschool.

Met het evenement hopen de organisatoren nieuwe inzichten en praktische handvatten te bieden aan professionals en andere betrokkenen bij de jeugdzorg. Meer dan 200 professionals zaten in de zaal. Zij keken eerst naar een sprankelend hiphop optreden voordat wethouder Arlette Vrusch (Jeugd en Armoedebestrijding, Welzijn en Zorg) de bijeenkomst officieel opende: “Er zijn al heel veel mooie stappen gezet sinds ik vorig jaar bij de eerste editie ook de bijeenkomst opende. Maar er is nog genoeg te doen.”

Simone Knops, projectleider JOP en oprichter Positieve Jeugdzorg, besprak daarna de cijfers over Heerlen op het gebied van gezond opgroeien. “Ja, er worden goede stappen gezet. Maar in Heerlen is de zorgvraag gemiddeld nog steeds hoger dan het Nederlandse gemiddelde. Kinderen groeien hier minder gezond op en er zijn meer jongen ouders – ouders die voor hun 23e een kind krijgen – ten opzichte van de landelijke cijfers. Op jong ouderschap zit veel stigma. De jonge ouders zijn vaak bang om hulp te vragen, bang om te worden veroordeeld. Hulpverleners gebruiken vaak bewust en onbewust stigmatiserende taal.”

Het belang van vaders

Daarna was het woord aan Marijke Sniekers van Zuyd Hogeschool over het belang van vaders. Maar eerst bevestigde zij de woorden van Simone. “Jong ouderschap wordt vaak als problematisch ervaren. Er bestaan veel stereotypen en vooroordelen over jonge ouders. Dat ze niet goed hebben nagedacht, dat ze onverantwoordelijk zijn, dat ze zelf nog een kind zijn en dus niet voor een kind kunnen zorgen. Over jonge vaders wordt vaak gedacht dat ze er vandoor gaan en de moeder met het kind laten zitten.” Heel veel hulpaanbod is gericht op de moeders, vertelde Marijke. Net als bijna alle communicatie over ouderschap. “Kinderopvang, scholen, clubjes hebben allemaal de neiging om contact op te nemen met de moeder als er iets is.”

Maternal gatekeeping

Marijke raadt iedereen aan het boek ‘De Thuisblijfvader’ van Tim Gouw te lezen. De ondertitel van dat boek is ‘waarom mannen net zo goed voor hun kinderen kunnen zorgen’. “Er is binnen gezinnen sprake van een papaparadox. Vaders willen wel meer betrokken zijn bij de opvoeding, willen taken op zich nemen, maar veel vrouwen hebben de neiging om de zorg naar zich toe te trekken. Maternal gatekeeping wordt dat genoemd.” (Iets waar we bij Opgroeien in Parkstad eerder over spraken met Marinda Schuiling).

Nederland is niet zo progressief als we zelf vaak denken. “Er is een grote diversiteit aan gezinsvormen. Twee moeders, twee vaders, samengestelde gezinnen. Toch blijven hulpverleners en andere organisaties vooral traditioneel, heteronormatief denken.”

Kinderen zijn geniaal

Kunstenaar en uitvinder Michel Huisman kreeg daarna direct de lachers op zijn hand met een prachtige, humoristische fotopresentatie met veel oude zwartwitbeelden waarbij hij verhalen vertelde over de evolutie en keuzes maken. Eén van de beelden is van een modieus geklede vrouw die een slang uitlaat aan een riem.

Terwijl er afbeeldingen voorbij komen van Sinterklaas die een kind slaat met een zweep en van pieten die een kind in de zak doen, vertelde hij: “Kinderen zijn geniaal en kunnen dingen waarvoor wij het vermogen kwijt zijn. Razendsnel talen leren, bijvoorbeeld. We beschadigen kinderen vaak met waarschuwingen en bangmakerij. Zoek het kind in jezelf. Zet het kind achter het stuur.”

Daarna hield Michel een pleidooi voor inlevingsvermogen. “Liefde is de hoogste vorm van inlevingsvermogen. Hoe ruimer de geest, hoe meer nieuws daarbinnen past.”

De “echte” ouder

Na een muzikaal intermezzo van dragqueen Gigi Love in uitbundige glitterjurk was het tijd voor een panelgesprek. Eén van de panelleden was Eke Krijnen, schrijver van het boek ‘Een Echte Ouder’. De kinderen van Eke hebben drie ouders, twee moeders en één vader. “Als ik met mijn partner ben, krijgen we de vraag wie van ons de echte ouder is. Daar word ik soms verdrietig van.” Daarnaast uitte Eke vooral haar frustratie dat mensen, ook hulpverleners, er steeds vanuit gaan dat kinderen uit ‘regenbooggezinnen’ het slechter doen dan kinderen uit heterogezinnen, terwijl daar geen bewijs voor is.

Vooroordelen en traditioneel denken

Ook Trece van Cruchten, een andere ‘regenboogmoeder’ in het panel én tevens hulpverlener kon het verhaal van Eke bevestigen. Een derde hulpverlener in het panel, Tugba Avci, (psycholoog en gedragsveranderaar) begeleidt vooral vluchtelingengezinnen die kampen met trauma en PTSS. “Het komt nog steeds voor dat kinderen van migranten een lager schooladvies krijgen. Ook gebeurt het soms dat als een kind bijvoorbeeld moeite heeft om zich te concentreren de docent of de hulpverlener dat gedrag aan de culturele achtergrond van het kind hangt, terwijl het gedrag voortkomt uit trauma.

In het panel zat ook een jonge moeder, Yevgeny Nocento, die op haar 23e een kind kreeg terwijl ze nog op school zat. Ze twijfelde vaak aan zichzelf en voelde zich niet altijd gehoord en serieus genomen door hulpverleners: “Het is fijn als een hulpverlener je helpt vanuit vertrouwen.”

Veerkracht

Als laatste spreker kreeg Marga Haagmans van Augeo Foundation het woord. Zij wilde het vooral over veerkracht hebben. “Veerkracht heeft toegevoegde waarde voor jonge vaders en moeders. Voor professionals die werken met deze jonge mensen is het belangrijk dat ze begrijpen hoe veerkracht werkt, wat het doet en hoe je kan helpen bij het versterken ervan. Omgaan met tegenslag en ondanks tegenvallers doorgaan met je ontwikkelen, is belangrijk. Aandacht voor zingeving is ook heel belangrijk, voor ouders en kinderen. Kinderen denken vaak dat ze mishandeling of misbruik uitlokken, dat ze schuld hebben, en dat is funest voor hun zingevingsontwikkeling. Het gevoel deel uit te maken van iets groters, het gevoel om van nut te zijn helpt juist heel erg bij zingeving. Aan professionals wil ik vragen om open vragen aan kinderen te stellen en niet meteen met oplossingen te komen. En benoem bij jongeren en jonge ouders vooral hun sterke kanten.”

Omdenken

Na die wijze woorden was het tijd voor de Omdenkshow. De twee mannen op het podium wilden iedereen in de zaal er extra bewust van maken niet te ‘vastgeroest’ naar situaties te kijken, maar vooral ook buiten de lijntjes te blijven kleuren.